Chia lại miếng bánh

Tại Hội nghị đánh giá công tác xã hội hóa biên soạn SGK giai đoạn 2018-2024 do Bộ GD&ĐT tổ chức ngày 12/12, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học Thái Văn Tài nêu một số nội dung về việc biên soạn, phát hành SGK sau 5 năm thay sách theo chương trình giáo dục 2018. Ông Tài cho biết, thực hiện quy định của Quốc hội một chương trình nhiều SGK, từ năm học 2020-2021, Việt Nam có 3 bộ SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 là Cánh Diều (NXB ĐH Sư phạm Hà Nội, TPHCM) và Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo (NXB Giáo dục Việt Nam phát hành).

5 năm xã hội hóa sách giáo khoa: Giá sách vẫn cao ảnh 1
Từ năm 2020, học sinh Việt Nam không còn học duy nhất một bộ SGK. Ảnh: NHƯ Ý

Sách tiếng Anh có nhiều NXB khác tham gia nâng tổng số NXB phát hành SGK là 7 thay vì độc quyền của NXB Giáo dục Việt Nam như chương trình 2006. Thị phần phát hành SGK giai đoạn 2021-2023 của NXB Giáo dục Việt Nam từ 100% trước khi thực hiện xã hội hóa, nay còn 71,8%. Điều này cho thấy, chủ trương xã hội hóa việc biên soạn và phát hành SGK đã tạo ra sự cạnh tranh góp phần thúc đẩy hoạt động biên soạn và phát hành SGK.

Về giá SGK, theo báo cáo của NXB Giáo dục Việt Nam và thông tin giá bìa SGK của các đơn vị khác, giá SGK của các đơn vị phát hành có sự chênh lệch tương đối nhiều. Giá SGK của các đơn vị khác cao hơn giá SGK của NXB Giáo dục Việt Nam trên 20% (tính theo giá bìa), thậm chí có tên sách giá cao gấp đôi (sách Tiếng Anh 1, 2).

Theo tìm hiểu của phóng viên, năm học 2024-2025, Bộ GD&ĐT ban hành định mức kinh tế - kĩ thuật trong biên soạn, biên tập, in SGK theo chương trình 2018. Bộ cũng chỉ đạo các NXB kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất, tiết giảm chi phí để giảm giá sách giáo khoa, hỗ trợ người tiêu dùng, đảm bảo an sinh xã hội. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam điều chỉnh giảm giá bán SGK từ lớp 1 đến lớp 12 (trong đó các lớp 5,9,12 lần đầu xuất bản, các lớp khác là tái bản). Cụ thể, giá bìa mới của bộ SGK Kết nối tri thức với cuộc sống giảm 9,6%; giá bìa bộ SGK Chân trời sáng tạo giảm 11,2%. Trong khi đó, bộ SGK Cánh diều giảm 20% giá bìa nhưng chỉ áp dụng khi mua cho thư viện trường học, không giảm cho học sinh.

Trước đó, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam đã báo cáo về việc ban hành chính sách, pháp luật và công tác quản lý Nhà nước về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông giai đoạn 2014-2022 với nhiều băn khoăn. Nhiều người băn khoăn về việc Bộ GD&ĐT ban hành quyết định phê duyệt danh mục SGK, nhưng thực tế, một số trường “lập lờ” giữa SGK và các tài liệu tham khảo, sách bài tập. Việc này khiến chi phí mua sách đội lên rất nhiều.

Năm 2023, thực hiện chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình SGK giáo dục phổ thông”, đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, mức chiết khấu đối với sách giáo khoa, sách tham khảo hiện nay quá cao. Cụ thể, mức chiết khấu cho các đơn vị đầu mối NXB phục vụ năm học 2020-2021, 2021-2022 đối với SGK là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%; năm học 2022-2023, đối với SGK là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%. Đây là những bất cập khi thực hiện xã hội hóa SGK.

Trước khi Luật Giá 2023 có hiệu lực, theo quy định, Cục Quản lí giá (Bộ Tài chính) chủ trì tiếp nhận, rà soát văn bản kê khai giá SGK và rà soát nội dung kê khai giá để phục vụ công tác bình ổn giá, quản lí nhà nước về giá, kiểm tra, thanh tra theo quy định của pháp luật. Các nhà xuất bản tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính đúng đắn, phù hợp của phương án giá SGK đã kê khai với Bộ Tài chính. Có thể thấy rõ, quyền quyết giá vẫn thuộc về doanh nghiệp.

Trả đúng giá cho SGK

Ông Trần Thanh Đạm, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ GD&ĐT cho hay, Luật Giá 2023 có quy định mới. Với giá SGK, Bộ Tài chính có nhiệm vụ thông qua phương án kê khai giá của các NXB, Bộ GD&ĐT được giao nhiệm vụ định giá tối đa SGK. Các NXB phải ban hành giá SGK phù hợp ở mức giá tối đa đó.

Thời gian đầu thực hiện, Vụ cũng khá lo lắng khi đưa ra mức giá phù hợp. Theo ông Đạm, khi đưa ra mức giá tối đa, Vụ Kế hoạch Tài chính cố gắng tính đúng, tính đủ và tiết kiệm chi phí trung gian, chi phí phát hành. “Chúng tôi tham khảo mức giá đề xuất của NXB, sau đó tính toán các chi phí ở mức độ hợp lí và ban hành mức giá tối đa”, ông Đạm nói. Các chi phí tính toán được ông Đạm nói đến là vật tư, nhân công, chi phí chung. Bộ GD&ĐT đã có được giá tối đa đối với SGK 12 lớp theo chương trình giáo dục 2018 với 225 đầu sách.

Sau khi Bộ GD&ĐT ban hành giá SGK tối đa (tháng 11 vừa qua), những đầu SGK của các NXB cao hơn mức định giá này thì phải điều chỉnh giảm xuống. Hạn điều chỉnh là 31/12. Những đầu SGK thấp hơn định giá tối đa thì NXB cố gắng giữ ổn định.