Delta khiến thế giới phải tính toán lại chiến lược “thoát COVID-19”

Biến thể Delta đang thay đổi tính toán của các chính phủ trên thế giới, làm dấy lên những lo ngại về sớm có lối thoát khỏi đại dịch. Nó cũng khoét sâu hố ngăn cách giữa những nước có tỷ lệ tiêm vaccine cao và phần còn lại, gia tăng số ca mắc ở các quốc gia trước đó từng kiểm soát khá tốt dịch bệnh.

Khả năng lây nhiễm nhanh và mạnh của biến thể Delta so với các chủng virus ban đầu khiến số ca mắc mới COVID-19 tăng mạnh, kể cả ở cả những nước đạt tỷ lệ tiêm chủng cao như Anh và Israel. Tại những quốc gia này, vaccine đã giúp ngăn chặn các ca bệnh chuyển nặng và ca tử vong. Tuy nhiên, ở nhiều nơi thuộc phần còn lại của thế giới, đại dịch khiến ít nhất 200 triệu người mắc và hơn 4 triệu người tử vong này vẫn diễn biến nghiêm trọng.

Tin tốt là vaccine vẫn có độ hiệu hữu tương đối cao trước biến thể Delta trong ngăn chặn những ca bệnh nặng và ca tử vong ở những người đã được tiêm chủng đầy đủ. Nó đã chứng minh chính phủ các nước đã đúng khi quyết đoán đặt cược vào vaccine, coi đây là cách tốt nhất để đưa nhịp sống trở lại bình thường.

Theo giám đốc điều hành hãng dược BioNTech, Ugur Sahin, sự lây lan nhanh chóng của biến thể Delta làm giảm khả năng miễn dịch của vaccine trước virus SARS-CoV-2 ở những người được tiêm vaccine đủ liều. Nhưng vaccine vẫn đủ khả năng bảo vệ người được tiêm chủng không bị bệnh nặng và có thể chưa cần tới mũi tiêm thứ ba.

Ở những nước phát triển, biến thể Delta có khả năng lây nhiễm đặt ra yêu cầu tăng nhanh số người được tiêm vaccine để ngăn chặn những đợt bùng phát mới. Những hy vọng về dịch COVID-19 nhanh chóng trở thành một dịch bệnh như cúm mùa  ngày càng giảm dần. Mỹ và nhiều nước châu Âu đang nỗ lực đẩy mạnh chiến dịch tiêm vaccine để đối phó với biến thể Delta. Nhiều nước tái áp đặt quy định bắt buộc đeo khẩu trang và yêu cầu một số doanh nghiệp đóng cửa trở lại. Các biện pháp hạn chế đi lại, cách ly theo hướng dẫn và làm việc ở nhà ngày càng phổ biến.

Viễn cảnh với các nước đang phát triển thậm chí còn tồi tệ hơn. Nhiều nước ở châu Á và châu Phi đang ghi nhận số ca mắc mới kỷ lục vì biến thể Delta, kể cả những quốc gia trước đó từng kiểm soát dịch tương đối tốt. "Có một thực tế khủng khiếp mà tôi cho là mọi người chưa thể hiểu hết. COVID-19 là một dịch bệnh mới tồi tệ và có thể sẽ tồn tại vĩnh viễn. Đây là gánh nặng gia tăng mà tất cả chúng ta đều phải đối diện”, Martin Hibberd, giáo sư về bệnh truyền nhiễm tại Trường Y học nhiệt đới và Vệ sinh dịch tễ London bày tỏ quan điểm.

Miễn dịch cộng đồng giờ là khái niệm xa vời

Sau khi xuất hiện lần đầu tiên tại Ấn Độ vào năm ngoái, biến thể Delta hiện đã được ghi nhận ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Thống kê hoa học cho thấy, khoảng 80% ca nhiễm vào giữa tháng 7 này là do biến thể Delta. Con số này cao  gấp hai lần so với một tháng trước đó, cho thấy rõ mức độ lây lan nguy hiểm của biến thể này so với các chủng gốc.

Trung tâm Ngăn ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ cho biết Delta chiếm 83% trong tổng số mẫu virus được giải trình tự gen ở Mỹ. Tại Anh, con số này là 99%. Biến thể Delta cũng chiếm hơn một nửa các mẫu gien của virus được phân tích ở Pháp, Đức, Thụy Điển và Bồ Đào Nha. Theo sáng kiến GISAID - mạng cơ sở dữ liệu trực tuyến về phân tích gien các mẫu virus được các nhà khoa học chia sẻ, biến thể này cũng chiếm hơn 70% các mẫu được gửi tới GISAID từ châu Á và hơn 60% mẫu virus được gửi tới từ châu Phi.

Thời kỳ đầu của đại dịch Covid-19, trước khi biến thể Delta xuất hiện, các nhà khoa học ước tính để ngăn chặn virus SARS-CoV-2 bùng phát, khoảng 2/3 dân số thế giới cần được miễn dịch thông qua tiêm vaccine hoặc kết hợp giữa tiêm vaccine với số từng mắc COVID-19. Nếu đạt được mục tiêu đó, COVID-19 sẽ trở thành một dịch bệnh giống cúm mùa - bệnh hiếm khi khiến hệ thống y tế quá tải.

Nhưng sự lây lan của biến thể Delta trên khắp thế giới đã làm thay đổi mọi thứ. Nhiều ước đoán khác nhau, nhưng các nhà khoa học tin rằng biến thể Delta có khả năng lây nhiễm cao hơn chủng gốc xuất hiện lần đầu tại Trung Quốc khoảng 2 - 3 lần. Hãy làm một phép so sánh: Nếu thiếu các biện pháp y tế công cộng nhằm làm giảm số ca mắc, cứ 10 người nhiễm chủng virus gốc trung bình sẽ lây cho 25 người khác. Với biến thể Delta, cứ 10 người mắc thì sẽ lây cho từ 60 - 70 người khác, một sự gia tăng đáng kể.

Điều đó đã đặt ngưỡng đạt miễn dịch cộng đồng ngày càng xa tầm tay. Chính phủ và các nhà chức trách trước đó kỳ vọng về miễn dịch cộng đồng nhờ độ che phủ vaccine từ 60 - 70% đã phải tính toán lại. Bởi theo Mark Woolhouse, giáo sư về dịch bệnh truyền nhiễm tại Đại học Edinburgh, với biến thể Delta, tỉ lệ này phải lên ngưỡng 80 - 90% dân số được tiêm ngừa. Thậm chí, nhiều nhà khoa học còn cho rằng phải đạt 95% thì mới có được miễn dịch cộng đồng, do phải tính đến yếu tố vaccine không đạt hiệu quả 100% trong giảm thiểu lây nhiễm.

Tìm kiếm một chiến lược, cách tiếp cận mới

Ở những nước phát triển, biến thể Delta đang buộc các nhà chức trách y tế phải suy tính lại về chiến lược chống dịch, ngay cả khi tỷ lệ cao dân số được tiêm vaccine ở mức cao. Sau khi số ca mắc tăng gấp 6 lần, Hà Lan đã phải đóng cửa các hộp đêm vào tháng này, chỉ ít tuần vừa mở cửa trở lại hồi cuối tháng 6. Việc đeo khẩu trang và thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội vẫn được duy trì ở Pháp, Đức và Italy.