Kết quả bước đầu giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông” cho thấy: Mức chi phí phát hành (chiết khấu) tối đa đối với sách giáo khoa phục vụ năm học 2020-2021, 2021-2022 của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%. Năm học 2022-2023 đối với cách giáo khoa là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%.

Đại diện một đơn vị làm sách cho biết: Trên thực tế thị trường sách ở Việt Nam, tên hiệu nhà xuất bản, tên tuổi tác giả không ảnh hưởng nhiều đến giá sách; nhuận bút chỉ chiếm tỷ lệ 15-16% trong giá thành và 10-12% trong giá bán lẻ. Trong các yếu tố làm biến động giá sách là công của nhà xuất bản; giá giấy, điện, khấu hao máy móc của nhà in; công của mạng lưới phân phối, xuất bản và phát hành thì phí phát hành ảnh hưởng mạnh nhất đến giá sách.

“Chiết khấu” là chi phí dành cho việc phát hành sách đến tay người tiêu dùng cuối cùng”, vị này cho biết.

Trong hoạt động kinh doanh, chiết khấu là giảm giá niêm yết của một loại sản phẩm, dịch vụ nào đó với tỷ lệ phần trăm nhất định. Tỷ lệ phần trăm chiết khấu thường được sử dụng trong kinh doanh như một chiến lược tiếp thị về giá của một sản phẩm đối với khách mua hàng, đặc biệt là những người lần đầu sử dụng. Phương pháp này được sử dụng phổ biến trong các chiến dịch Marketing để hỗ trợ và thúc đẩy kinh doanh, kích thích mua sắm tiêu dùng.

Khi thực hiện chiết khấu, cả khách hàng, cơ sở, đơn vị sản xuất, doanh nghiệp đều nhận được những lợi ích riêng cho mình.

Nhiều nhà xuất bản đã sử dụng chiết khấu sách giáo khoa từ nhiều năm nay

Theo tìm hiểu của phóng viên, sau khi đoàn giám sát có những nhận định bước đầu về chiết khấu sách giáo khoa, mới đây Nhà xuất bản Giáo dục đã có văn bản gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo để làm rõ về mức chi phí bán hàng này.

Nhà xuất bản Giáo dục cho biết, mức chi phí phát hành trong nội dung nêu trên là chi phí cho khâu lưu thông, cung ứng, triển khai thị trường… đối với sách giáo khoa theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Chi phí này được cấu thành bởi hai khoản mục: Chi phí phát hành (chiết khấu) và chi phí triển khai thị trường bao gồm tuyên truyền, giới thiệu, tập huấn sử dụng sách giáo khoa mới…

Trong đó, chiết khấu là khoản chi phí chi trả cho các đơn vị phát hành trong toàn bộ kênh phân phối để thực hiện khâu lưu thông, cung ứng sách từ kho của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tới tận tay học sinh trên mọi vùng miền trong cả nước. Chi phí phát hành bao gồm: Chi phí thuê kho bãi, chi phí vận chuyển – bốc xếp hàng hóa; chi phí phục vụ bán hàng và quản lý doanh nghiệp như nhân công, khấu hao tài sản cố định, chi phí cho cửa hàng bán lẻ…

“Chiết khấu đối với sách giáo khoa phục vụ năm học 2020-2021, 2021-2022 là 23% giá bìa. Năm học 2022-2023 giảm xuống còn 22,5% giá bìa. Năm học 2023-2024 tiếp tục giảm còn 21% giá bìa”, Nhà xuất bản giáo dục cho biết.

Còn chi phí thứ hai là chi phí triển khai thị trường chỉ xuất hiện đối với sách giáo khoa theo chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 trong bối cảnh một chương trình nhiều sách giáo khoa. Chi phí này bao gồm các khoản chi cho công việc: Hội thảo giới thiệu sách tại địa phương, tập huấn sử dụng sách giáo khoa, tuyên truyền, quảng cáo… Chi phí triển khai thị trường đối với sách giáo khoa phục vụ năm học 2020-2021 là 6% giá bìa. Năm học 2022-2023 giảm xuống còn 5,5% giá bìa. Năm học 2023-2024 tiếp tục giảm còn 5% giá bìa.

Cộng cả hai chi phí này đã tạo nên con số chiết khấu như kể trên. Theo Nhà xuất bản này, chi phí chiết khấu và chi phí triển khai thị trường được kê khai, tách bạch thành hai khoản mục trong phương án kê khai giá với Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính). Tại thông báo chính sách phát hành hàng năm, Nhà xuất bản Giáo dục cũng đều quy định chi phí khâu lưu thông sách giáo khoa bao gồm chi phí phát hành và chi phí triển khai thị trường.

Tuy nhiên, việc tổ chức kênh phân phối của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam theo mô hình đơn vị đầu mối phát hành đảm nhiệm cả hai công việc bao gồm triển khai thị trường và phân phối, phát hành sách.

“Điều này có thể dẫn đến nhận định cộng gộp cả hai khoản mục chi phí lưu thông thành chi phí phát hành (chiết khấu) như Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nêu”, Nhà xuất bản Giáo dục giải thích.

Đối với sách giáo viên, Nhà xuất bản này cho biết: Do đặc thù sách giáo viên thường có sản lượng phát hành thấp, chủ yếu chỉ phát hành được vào năm đầu tiên xuất bản. Sách giáo viên có số trang nhiều nên để có giá bìa thấp, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tính toán mức chi phí phát hành 15% giá bìa chỉ để đảm bảo bù đắp chi phí khâu lưu thông mà không bao gồm các chi phí khác.

Còn sách bài tập là sách tham khảo, không bắt buộc học sinh phải mua, nhiều nhà xuất bản khác đều xuất bản sách bài tập nên việc cạnh tranh rất lớn. Các nhà xuất bản chủ động cân đối giá bán, cũng như quy định mức chi phí phát hành để đảm bảo sức cạnh tranh cho sản phẩm của mình. Nhà xuất bản Giáo dục xây dựng chi phí phát hành sách bài tập ở mức phí trung bình thấp so với sách bài tập của các nhà xuất bản khác 33%-35% giá bìa.