Thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, 11 tháng qua, ngành lúa gạo đã đạt thành tích ấn tượng khi kim ngạch xuất khẩu đạt 5,3 tỉ USD, tăng 22,4% so với cùng kỳ năm trước. Con số này không chỉ vượt xa thành tích cả năm 2023 mà còn lập kỷ lục mới với tăng trưởng 10,8%.

Kết quả này phản ánh sự thay đổi trong cơ cấu sản xuất. Nông dân ngày càng tập trung vào các giống lúa thơm chất lượng cao để phục vụ xuất khẩu. Nhờ chất lượng vượt trội, gạo được thị trường quốc tế ưa chuộng và đạt mức giá cao hơn nhiều quốc gia, thậm chí có thời điểm đứng đầu thế giới.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, 95% giống lúa trồng tại Việt Nam là giống chất lượng cao, 89% sản lượng gạo cũng thuộc phân khúc này. Giá xuất khẩu bình quân duy trì ở mức 627 USD một tấn, bất chấp sự cạnh tranh khi Ấn Độ quay lại thị trường.

Trao đổi với Lao Động, một chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp cho biết, trước đây, các thương nhân kinh doanh lúa gạo quốc tế thường chia gạo làm 2 loại. Một là gạo thơm, hạt dài của Thái Lan và một loại là gạo trắng.

Gạo thơm Thái Lan do sản xuất dài ngày, mỗi năm chỉ có 1 vụ, năng suất lại thấp. Do đó, gạo thơm Thái thường được định giá rất cao, có thời điểm lên tới 800 USD/tấn. Còn gạo trắng được trồng từ các giống lúa ngắn ngày, một năm trồng nhiều vụ, năng suất cao, nhưng không thơm. Vì vậy, gạo trắng luôn được định giá ở mức thấp, chỉ khoảng 250-300 USD/tấn.

Song, với sự phát triển mạnh mẽ của công tác nghiên cứu giống lúa trong hàng chục năm qua, Việt Nam hiện đã có bộ giống lúa thơm ngắn ngày, mỗi năm có thể sản xuất 2-3 vụ, năng suất cao và gạo dẻo thơm. Đây là bộ giống mà các nước sản xuất, xuất khẩu lớn như Ấn Độ, Thái Lan… không có được.

Quan trọng hơn, bộ giống này đã giúp Việt Nam định vị một phân khúc gạo mới trên thị trường thế giới, đó là gạo thơm ngắn ngày, năng suất cao, chất lượng tốt. Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp nâng cao giá gạo xuất khẩu của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Năm 2024 đang chứng kiến một cột mốc đáng chú ý trong ngành xuất khẩu gạo của Việt Nam, với giá gạo xuất khẩu đạt mức cao kỷ lục, và dự kiến năm nay sẽ lập kỷ lục mới về số lượng gạo xuất khẩu.

Tuy nhiên, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khuyến nghị các doanh nghiệp nên linh hoạt điều chỉnh chiến lược sản xuất và kinh doanh. Họ cần sẵn sàng ứng phó với mọi biến động để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong xuất khẩu. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần tránh các hành vi cạnh tranh không lành mạnh như bán phá giá gạo, nhằm bảo vệ và duy trì sự ổn định của ngành xuất khẩu gạo quốc gia.

"Các doanh nghiệp của Việt Nam không được chủ quan, vì nhưng diễn biến trên thị trường cũng có thể nói xảy ra bất ngờ. Đặc biệt những thông tin từ thị trường Ấn Độ, bãi bỏ cấm xuất khẩu gạo thì sẽ có tác động đáng kể, doanh nghiệp phải chuẩn bị mọi khả năng có thể xảy ra", ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng, Cục xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương khuyến cáo.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã chủ trì hội nghị về triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, chúng ta phải đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng lúa gạo, đặc biệt là xây dựng thương hiệu.

Vì vậy, các giải pháp đưa ra để xây dựng thương hiệu riêng, đặc trưng cho gạo Việt Nam, là doanh nghiệp Việt đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao… Theo ông Tân, đây là những giải pháp mà chúng ta có thể yên tâm để cạnh tranh một cách sòng phẳng với các nước khác.

Để đạt mục tiêu xuất khẩu trên 8 triệu tấn gạo, giá trị 5 tỉ USD trong năm nay, theo Hiệp hội lương thực Việt Nam, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chuỗi xuất khẩu lúa gạo chất lượng nhằm duy trì mức giá xuất khẩu cao.