Bao giờ thế giới sẽ kiểm soát được Covid-19?
Giới chuyên gia hy vọng rằng các quốc gia đầu tiên đẩy lùi đại dịch sẽ là những nơi có sự kết hợp giữa tỷ lệ tiêm chủng cao và khả năng miễn dịch tự nhiên từ những người từng mắc bệnh, chẳng hạn như Mỹ, Anh, Bồ Đào Nha và Ấn Độ. Tuy nhiên, họ cảnh báo rằng SARS-CoV-2 vẫn là một loại virus khó lường và đang tiếp tục đột biến khi lây lan qua các cộng đồng chưa được tiêm chủng.
Không ai có thể loại trừ hoàn toàn kịch bản xấu nhất, khi đó virus sẽ đột biến đến mức có thể né tránh khả năng miễn dịch. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tin rằng sẽ có nhiều quốc gia kiểm soát được đại dịch trong năm 2022.
“Chúng tôi nghĩ từ bây giờ đến cuối năm 2022 là thời điểm có thể kiểm soát được đại dịch, đồng thời giảm đáng kể số ca mắc bệnh nghiêm trọng và ca tử vong”, Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật về Covid-19 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nói.
Nhận định của WHO dựa trên kết quả làm việc với các chuyên gia về dịch bệnh, những người đang vạch ra diễn biến của đại dịch trong 18 tháng tới. WHO đặt mục tiêu 70% dân số thế giới sẽ được tiêm chủng cho tới cuối năm 2022.
“Nếu đạt được mục tiêu đó, chúng ta sẽ ở trong một vị thế rất khác về mặt dịch tễ học”, bà Van Kerkhove nói.
Đồng thời, bà Van Kerkhove cũng lo ngại về việc các quốc gia sớm dỡ bỏ các biện pháp phòng Covid-19. “Tôi rất ngạc nhiên khi thấy nhiều người trên đường phố, như thể đại dịch đã kết thúc vậy”, bà nói.
Theo báo cáo của WHO vào ngày 26/10, số ca mắc Covid-19 và ca tử vong đã giảm xuống kể từ tháng 8 ở gần như tất cả các khu vực trên thế giới.
Tuy nhiên, châu Âu là một ngoại lệ, khi biến thể Delta đang gây ra đợt bùng phát mới ở những nước có tỷ lệ tiêm chủng thấp như Nga và Romania, cũng như những nơi đã dỡ bỏ quy định đeo khẩu trang. Biến thể Delta cũng gây ra sự gia tăng số ca mắc bệnh ở các quốc gia Singapore và Trung Quốc, những nước có tỷ lệ tiêm chủng cao nhưng khả năng miễn dịch tự nhiên thấp do áp dụng các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt.
“Quá trình coi Covid-19 là bệnh đặc hữu ở mỗi nơi sẽ khác nhau vì nó sẽ được thúc đẩy bởi khả năng miễn dịch trong dân số, bao gồm cả miễn dịch tự nhiên sau lây nhiễm và nhờ tiêm chủng”, Marc Lipsitch, nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng TH Chan thuộc Đại học Harvard, cho biết.
Một số chuyên gia dự đoán rằng làn sóng lây nhiễm do biến thể Delta ở Mỹ sẽ kết thúc trong tháng 11 và sẽ là đợt bùng phát Covid-19 cuối cùng tại nước này.
“Chúng tôi đang chuyển đổi từ giai đoạn đại dịch sang giai đoạn coi Covid-19 là bệnh đặc hữu, khi đây vẫn là mối đe dọa dai dẳng tại Mỹ”, Scott Gottlieb, cựu Ủy viên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), nói.
Chris Murray, nhà dự báo dịch bệnh hàng đầu tại Đại học Washington, cũng nhận định đợt gia tăng do biến thể Delta tại Mỹ sẽ kết thúc vào tháng 11. “Số ca mắc bệnh sẽ tăng rất ít trong mùa đông. Nếu không có biến thể mới xuất hiện, dịch bệnh sẽ thực sự giảm nhiệt vào tháng 4/2022”, ông Murray nói.
Ngay cả khi số ca mắc bệnh đang tăng đột biến ở những quốc gia đã dỡ bỏ các hạn chế về đại dịch như Anh, vaccine đã giúp ngăn ngừa số ca nhập viện do Covid-19.
Nhà dịch tễ học Neil Ferguson tại Đại học Hoàng gia London nói rằng, đối với Anh, “tình trạng khẩn cấp của đại dịch gần như đã bị bỏ lại phía sau”.
Xu hướng phát triển của Covid-19
Đại dịch Covid-19 được dự đoán vẫn là nguyên nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong trong nhiều năm tới, giống như các bệnh đặc hữu khác như sốt rét.
“Bệnh đặc hữu không có nghĩa là nó lành tính”, bà Van Kerkhove nói.
Một số chuyên gia nói rằng, virus SARS-CoV-2 cuối cùng sẽ giống như bệnh sởi, vẫn gây ra các đợt bùng phát ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Nhiều người lại cho rằng, trong tương lai, Covid-19 sẽ trở thành một bệnh đường hô hấp theo mùa như bệnh cúm hoặc dịch bệnh có thể ít gây tử vong hơn, ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em, nhưng quá trình chuyển đổi này có thể mất hàng thập kỷ.
Chuyên gia Ferguson dự đoán số ca tử vong do Covid-19 ở Anh sẽ trên mức trung bình trong vòng 2-5 năm tới, nhưng không còn khả năng gây áp lực cho hệ thống y tế hoặc dẫn đến áp đặt lại giãn cách xã hội.
“Đó sẽ là một sự chuyển biến từ từ. Chúng tôi sẽ đối phó với SARS-CoV-2 như một loại virus dai dẳng”, ông Ferguson nói.
Trevor Bedford, nhà virus học tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson, đã theo dõi sự tiến triển của SARS-CoV-2 và nhận thấy làn sóng dịch bệnh ở Mỹ sẽ giảm bớt vào mùa đông, sau đó sẽ chuyển thành bệnh đặc hữu vào năm 2022-2023. Ông Bedford dự đoán Mỹ sẽ ghi nhận 50.000-100.000 ca tử vong do Covid-19 mỗi năm, dựa trên con số ước tính 30.000 ca tử vong hàng năm do bệnh cúm.
Ông Bedford cho biết, virus SARS-CoV-2 có thể sẽ tiếp tục đột biến, đòi hỏi người dân phải tiêm chủng hàng năm để phù hợp với các biến thể lưu hành mới nhất.
Nếu kịch bản Covid-19 bùng phát theo mùa xảy ra và dịch bệnh lưu hành song song với bệnh cúm, cả hai chuyên gia Gottlieb và Murray đều cho rằng điều này sẽ tác động đáng kể đến hệ thống y tế của các nước.
Richard Hatchett, Giám đốc điều hành Liên minh Đổi mới sẵn sàng cho dịch bệnh, cho biết, trong khi một số quốc gia được bảo vệ tốt bởi vaccine thì nhiều nước khác vẫn thiếu hụt nguồn cung vaccine, điều này khiến thế giới vẫn dễ bị tổn thương trước đại dịch.
“Điều khiến tôi lo ngại về Covid-19 là xuất hiện một biến thể mới có khả năng né tránh cả vaccine và khả năng miễn dịch tự nhiên do mắc bệnh trước đó. Như vậy sẽ giống như một đại dịch mới nổi lên trong khi dịch bệnh cũ vẫn đang tồn tại”, ông Hatchett nói./.
