Nguyên nhân thứ nhất là do trình độ, năng lực quản lý. Lãng phí tức là không hiệu quả, không hiệu quả suy cho cùng là do trình độ. Có thể thấy rõ điều này không chỉ các công trình cụ thể. Trước hết lãng phí rất lớn là trong công tác quy hoạch, kế hoạch. Việc quy hoạch, kế hoạch được xây dựng thiếu bài bản, tầm nhìn, đánh giá tác động kém dẫn đến sau một thời gian phải điều chỉnh, sửa đổi… Công trình vừa xây xong đã bỏ hoang hoặc thậm chí phá đi làm lại. Chưa nói đến những hệ lụy khác về môi trường, những xáo trộn trong cuộc sống thường nhật và sinh kế của cư dân, thực sự là một sự lãng phí khủng khiếp. Câu chuyện về dự án BRT hiệu quả thấp, Nhà nước đã bỏ cả nghìn tỷ đồng vào việc này, sau 10 năm hoạt động không hiệu quả lại định bỏ đi.

Lãng phí về đất đai, nhà ở là rất lớn. Tại sao ở mình lại xảy ra vấn đề như vậy? Là do trình độ quản lý. Rõ ràng bây giờ đất đai trở thành nguồn lực rất lớn mà không ít nơi để không, để hoang rất lãng phí. Vì Nhà nước thiếu biện pháp kiểm soát vấn đề này, dẫn đến tình trạng đầu cơ, mua để đó năm này qua năm khác, trong khi nhiều người thiếu đất, thiếu nhà để ở. Ở nước ngoài họ sẽ đánh thuế tài sản, nhà đất để càng lâu, diện tích càng lớn thì thuế càng nặng khiến cho anh không thể đầu cơ.

Nguyên nhân thứ hai là do trách nhiệm. Người ta thường có tâm lý của công là của chùa, có mất mát thì cũng chẳng ảnh hưởng đến lợi ích của mình nên mặc kệ, cứ lãng phí một cách “vô tư”, vô trách nhiệm. Tham nhũng thì luôn được coi là có tội và bị xử lý nghiêm trong khi lãng phí chỉ bị coi là có lỗi thông thường và thực tế thì pháp luật cũng quy định xử lý tham nhũng nghiêm khắc hơn. Trên thực tế, so với tham nhũng thì việc xử lý trách nhiệm để xảy ra lãng phí khó hơn, và cũng ít hơn vì sự quy kết trách nhiệm và đánh giá về thiệt hại do lãng phí cũng phức tạp hơn.

Lãng phí cũng là một dạng của tiêu cực. Tiêu cực rất rộng và còn liên quan đến vấn đề đạo đức lối sống. Tổng Bí thư đã nói sinh ra tham nhũng do con người hư hỏng. Hư hỏng ở đây chính là sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống. Một ví dụ rất đơn giản là bây giờ một ông cán bộ chỉ thích ăn ngon mặc đẹp thì chắc hẳn sẽ muốn có tiền, mà muốn có tiền thì phải tham nhũng. Một quan chức đạo đức kém thì sẽ thích phô trương hình thức, tiêu tiền, dùng của công vô tội vạ, không biết xót xa, chắt chiu tiền thuế của dân…

Phòng chống tham nhũng, lãng phí thì trước hết phải làm ở khu vực công. Giống như phòng chống tham nhũng, cần phải đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, không phải là suông, phải có biện pháp cụ thể với loại hoạt động phù hợp với cơ quan mình thì tiết kiệm chỗ nào. Mỗi cơ quan, đơn vị mỗi ngành phải có tư tưởng rằng bản thân hoạt động của cơ quan mình, phòng mình đều có thể thực hành chống lãng phí được, khâu nào thực hành tiết kiệm được thì mình tiết kiệm.

Về hành lang pháp lý, tôi nghĩ pháp luật của mình nhưng vấn đề là thực hiện như thế nào. Việc thực hiện giống như trong nghị quyết đã nêu phải làm trên trước dưới sau, trong trước ngoài sau tức là trong Đảng, trong Nhà nước trước rồi mới ra ngoài xã hội. Giải pháp rất quan trọng nữa là phải ứng dụng khoa học công nghệ. Công nghệ là một công cụ cực kỳ hiệu quả trong phòng chống tham nhũng và lãng phí. Có rất nhiều thứ bây giờ mình hoàn toàn có thể xử lý bằng công nghệ.

Theo tôi, cần phải quan tâm nhiều hơn nữa đến vấn đề thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, phải trở thành một cuộc vận động lớn trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí phải là nếp nghĩ, thành đạo đức, văn hóa của mỗi người cán bộ, đảng viên, từ Trung ương đến địa phương, phải trở thành hành vi ứng xử của mỗi người dân trong xã hội.