Hiện cả nước có khoảng 1,45 triệu người tham gia BHXH tự nguyện, chủ yếu là nông dân và người lao động khu vực phi chính thức. Dù vượt gần 2% so với chỉ tiêu được giao nhưng vẫn còn hàng chục triệu lao động chưa hiểu hết được giá trị của lương hưu. Khi không có nguồn thu nhập ổn định, không nơi nương tựa sẽ khiến cho nhiều lao động tự do sẽ phải đối mặt với rủi ro trong cuộc sống khi tuổi cao sức yếu. Việc lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện để sau này có lương hưu hàng tháng và có thẻ BHYT là giải pháp mà nhiều lao động tự do ở tỉnh Quảng Bình đang hướng tới.
Xã Quảng Văn, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình có khoảng 3.000 giáo dân. 2 năm dịch bệnh, thu nhập của nhiều hộ dân bấp bênh nhưng có nhiều người lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện. Có những người đã trên 50 tuổi và cả những lao động đã từng tham gia BHXH bắt buộc. Bà Hoàng Thị Thế và chị Hoàng Thị Thịnh, thôn Văn Phú, xã Quảng Văn, Quảng Trạch chia sẻ: “Tham gia đóng BHXH tự nguyện để sau này tuổi già có lương hưu, mai táng phí, không cần sự hỗ trợ của con cháu”.
“Trước tôi làm trong Sài Gòn, viết đơn xin nghỉ việc trong đó rồi về quê sống, rút BHXH một lần, giờ thấy tiếc quá nên xin đóng lại. Sau này sẽ được hưởng lương hưu là một, có BHYT là hai, được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí nữa cũng đỡ. Tôi tham gia mức đóng thấp, ví dụ tôi làm được 1 triệu rưỡi một tháng thì tôi đóng mức 300 nghìn đồng/tháng”.
Muộn còn hơn không bởi ai cũng cần có chỗ dựa tài chính khi về già, đó là lương hưu và tấm thẻ BHYT. Nông dân, ngư dân, lao động tự do ở sứ đạo Quảng Văn đã dần hiểu lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện, sau 15-20 năm sẽ có lương hưu, không phải phụ thuộc con cháu khi về già. Cùng với chính quyền địa phương, các đoàn thể, cơ quan BHXH thị xã Ba Đồn đã kết hợp với giáo xứ nơi đây tổ chức tuyên truyền, vận động giáo dân tham gia. Và tiếng nói của cha sứ đã góp phần tăng số người tham gia BHXH tự nguyện trong thời gia vừa qua.
Linh mục Nguyễn Văn Hữu, Giáo xứ Văn Phú, xã Quảng Văn, thị xã Ba Đồn cho biết: “Về chính sách bảo hiểm, người dân ở đây họ có quyền lợi của chính sách hỗ trợ về bãi ngang, bãi bồi. Trước đây, 100% họ tham gia BHYT, ngư dân đi đánh bắt xa bờ cho nên họ cũng tham gia bảo hiểm nghề nghiệp, từ đó họ cũng có những quyền lợi, nghĩa vụ, có nghĩa họ đã tiếp xúc về bảo hiểm sớm và họ nhận ra quyền lợi của BHXH tự nguyện để sau này có mức lương ổn định khi về già để tránh gánh nặng cho con cháu về sau”.
Tiền lương hưu dù cao hay thấp cũng đều là điểm tựa để người già có được cuộc sống thoải mái, nhẹ gánh nặng và giảm bớt phụ thuộc vào con cháu. Để mở rộng diện bao phủ an sinh tại những vùng khó khăn, BHXH Quảng Bình tiếp tục tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình, hỗ trợ cho một số trường hợp khó khăn được tham gia vào lưới an sinh này. Việc đưa chính sách BHXH, BHYT về với người dân vùng khó khăn không hề dễ thực hiện. Một cách làm hay đang được nhiều địa phương triển khai, đó là tổ chức đại lý thu BHXH tại các địa bàn, giao cho chị em phụ nữ là “tay hòm chìa khóa” bởi họ là những người gần gũi để vận động và phát triển nhanh, hiệu quả nhất BHXH tự nguyện trong cộng đồng.
Bà Dương Thị Vân, thị xã Ba Đồn cho hay, không chỉ vận động người dân xung quanh, bà Vân còn trích tiền lương tháng đóng BHXH tự nguyện cho 2 người con đang là lao động tự do: “Tới nay tôi đã đóng được cho 2 con được 10 năm với mức từ thấp đến cao. Tôi thấy là BHXH tự nguyện động viên được tất cả người dân, đó là hình thức giúp người dân tiết kiệm. Ví dụ họ làm ra một tháng 3 triệu hoặc 5 triệu đồng thì họ đóng mức rất vừa phải, tôi thấy mức từ 150 nghìn một tháng rất hợp với người dân nghèo. Đến 20 năm sau về hưu, họ được hưởng một mức lương kha khá. Khi đã không còn sức lao động mà được hưởng một mức lương kha khá thì họ đủ ăn và ít nhất là không phụ thuộc vào con cháu”.
Theo BHXH tỉnh Quảng Bình, hiện tỉnh có gần 34 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện, đạt hơn 8% so với lực lượng lao động trong độ tuổi lao động (vượt gấp hơn 8 lần so với mục tiêu của Nghị quyết số 28 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đề ra), cao hơn khoảng 5% so với tỷ lệ bình quân chung toàn quốc.
Bà Nguyễn Thị Hiếu, Phó Giám đốc BHXH thị xã Ba Đồn cho biết, để thuyết phục người dân tham gia BHXH tự nguyện không dễ bởi cuộc sống khó khăn, lo từng bữa ăn cho gia đình thì việc để ra vài trăm nghìn mỗi tháng đóng BHXH tự nguyện cũng không phải chuyện đơn giản. Do đó, BHXH đã thành lập các tổ nhóm, vận động người dân tiết kiệm hàng ngày. Theo đó, người lao động được lựa chọn mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất là 297.000 đồng một tháng. Như vậy, tổng số tiền đóng BHXH trong vòng 20 năm, trong đó được Nhà nước hỗ trợ trong vòng 10 năm là khoảng hơn 75 triệu đồng. Người tham gia có thể hưởng chế độ hưu trí trong 20 năm, lao động nam có thể hưởng tới 622 triệu đồng và lao động nữ tới gần 739 triệu đồng, trong đó gồm lương hưu hàng tháng, BHYT và trợ cấp tử tuất. Đó là cách mà bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Bình đang thực hiện để người dân biết được sự cần thiết phải có lương hưu: “Chúng tôi thường xuyên phối hợp với các đại lý của UBND xã, đại lý của Hội nông dân, Hội phụ nữ và chúng tôi đi đến từng nhà, phân công mỗi cán bộ chuyên quản một xã, phối hợp với lãnh đạo đơn vị nữa, hầu như một tuần mình phải đi về cơ sở 3 buổi. Ngoài thời gian đó thì ngày thứ bẩy, chủ nhật, chúng tôi đến từng người dân để cho bà con hiểu thêm, phối hợp thêm với các tổ dân phố để vận động, giống như cánh tay nối dài của cơ quan BHXH”.
Quá trình tư vấn BHXH tự nguyện, nhiều người cũng bày tỏ ý kiến băn khoăn, đồng tiền mất giá sẽ tác động đến lương hưu hoặc làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người tham gia BHXH. Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Quảng Bình cho rằng, cách hiểu này chưa chính xác, vì trên thực tế, quy định của chính sách BHXH đã tính đến yếu tố lạm phát hay trượt giá đối với tiền lương đóng BHXH của người tham gia, không chỉ tính mức hưởng lương hưu mà còn đảm bảo yếu tố này trong suốt quá trình hưởng lương hưu của người lao động nhằm mục đích đảm bảo thu nhập của người hưởng lương hưu cơ bản đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Thời gian qua, mức lương hưu của người nghỉ hưu liên tục được nâng lên. Từ năm 1995 đến nay, Nhà nước đã thực hiện 22 lần điều chỉnh lương hưu nhằm đảm bảo cuộc sống cho người về hưu, đảm bảo mức sống tối thiểu cho những người tham gia BHXH ở mức thấp nhất.
Ông Nguyễn Văn Dũng cho biết, do thay đổi mức chuẩn nghèo từ đầu năm 2022 dẫn đến việc phát triển người tham gia BHXH tự nguyện gặp khó khăn hơn, do đó, BHXH tỉnh Quảng Bình đề xuất giải pháp hỗ trợ thêm, thu hút thêm nhiều người dân tham gia BHXH tự nguyện: “Việc thay đổi mức đóng đầu năm 2022 nên số người tham gia BHXH tự nguyện cũng giảm. Mặc dù số lượng phát triển rất nhiều nhưng số giảm cũng tăng. Do đó, trong kỳ họp hội đồng nhân dân tỉnh lần này, dự kiến nếu tỉnh thông qua sẽ hỗ trợ cho những người tham gia BHXH tự nguyện thuộc đối tượng hộ nghèo, cận nghèo với mức dự kiến là 15%”.
Có thể thấy, lao động tự do, nông dân, ngư dân khi tham gia BHXH tự nguyện ngay từ bây giờ, khi đến tuổi hưởng lương hưu, ngoài tiền lương hưu sẽ được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian nhận lương hưu để chăm sóc sức khỏe, với mức quyền lợi hưởng chi phí khám bệnh, chữa bệnh là 95% (cao hơn mức hưởng của người tham gia BHYT theo hình thức hộ gia đình - 80%). Bên cạnh đó, người tham gia BHXH tự nguyện cũng được hưởng quyền lợi về chế độ tử tuất. Với ý nghĩa nhân văn và lợi ích thiết thực này, chính sách BHXH tự nguyện đang dần trở thành sự lựa chọn tối ưu với lao động tự do./.
