Ông Charles Hart, chuyên gia phân tích hàng hóa của Fitch Solutions, cho biết ở cấp độ toàn cầu, tác động rõ nhất của việc thiếu hụt gạo là giá gạo đang ở mức cao nhất 10 năm qua và được dự doán sẽ ở quanh mức này cho đến năm 2024. Theo báo cáo của Fitch Solutions, giá gạo trung bình ở mức 17,3 USD/cwt (1cwt gần bằng 50 kg) trong năm nay tính đến hiện tại, và phải đến năm 2024 mới giảm xuống 14,50 USD/cwt.
Báo cáo này dự đoán thị trường gạo toàn cầu sẽ thiếu hụt 8,7 triệu tấn trong niên vụ 2022 -2023, mức cao nhất kể từ niên vụ 2003 -2004, khi lượng thiếu hụt ở mức 18,6 triệu tấn.
Nguồn cung thắt chặt
Nguồn cung gạo đang thiếu hụt do xung đột ở Ukraine cũng như thời tiết xấu ở các nước sản xuất gạo như Trung Quốc và Pakistan.
Nửa cuối năm ngoái, tình trạng mưa lũ nghiêm trọng đã tác động nặng nề đến Trung Quốc, nước sản xuất gạo hàng đầu thế giới. Theo công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence, tổng lượng mưa ở tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông, hai vựa lúa lớn của Trung Quốc, đã chạm đỉnh trong ít nhất 20 năm.
Tương tự, Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết sản lượng gạo năm ngoái của Pakistan- nước chiếm 7,6% kim ngạch thương mại mặt hàng này trên toàn cầu - đã giảm 31% so với năm trước đó do tình hình lũ lụt nghiêm trọng.
Bên cạnh những thách thức về nguồn cung, nhu cầu gạo còn tăng cao khi mặt hàng này trở thành lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn sau khi giá các loại ngũ cốc quan trọng khác tăng mạnh kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022.
“Bát cơm” của ai sẽ bị ảnh hưởng?
Ông Oscar Tjakra, chuyên gia phân tích cấp cao của ngân hàng Rabobank, cho biết sản lượng gạo sụt giảm ở các nước khác như Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) cũng góp phần gây nên tình trạng thiếu hụt gạo. Ông Tjakra nhận định sự thiếu hụt nguồn cung này sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu gạo của các nước nhập khẩu gạo lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các nước châu Phi trong năm 2023.
Chuyên gia Kelly Goughary của công ty Gro Intelligence nhận định nhiều nước sẽ buộc phải giảm lượng gạo dự trữ trong nước. Bà cho rằng những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sự thiếu hụt này sẽ là những nước đang phải chịu lạm phát giá thực phẩm trong nước cao như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria (Xi-ri) và nhiều nước châu Phi.
Ông Hart cho biết thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu, vốn thường thắt chặt hơn so với các loại ngũ cốc quan trọng khác, đã bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ. Quốc gia châu Á này đã cấm xuất khẩu gạo tấm hồi tháng Chín năm ngoái, động thái mà ông Hart cho là yếu tố thúc đẩy giá gạo tăng lên.
Khả năng đảo ngược tình thế
Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt này có thể sẽ sớm kết thúc. Fitch Solutions dự báo thị trường gạo toàn cầu sẽ quay về trạng thái gần như cân bằng vào niên vụ 2023 -2024, và chuyển sang trạng thái thặng dư vào niên vụ 2024-2025 và tiếp tục đà này trong trung hạn.
Nếu như vậy, giá gạo trong các hợp đồng kỳ hạn sẽ giảm xuống dưới mức của năm 2022, nhưng vẫn cao hơn 1/3 so với giá trị trung bình thời kỳ trước đại dịch (2015-2019), một phần do các kho dự trữ được bổ sung sau một khoảng thời gian sụt giảm mạnh. Fitch dự đoán giá gạo có thể giảm gần 10% xuống 15,50 USD/cwt vào năm 2024.
Báo cáo của Fitch dự đoán sản lượng gạo toàn cầu sẽ phục hồi mạnh mẽ trong niên vụ 2023 -2024, với mức tăng 2,5% so với vụ trước đó, trong đó Ấn Độ sẽ là “động lực chính” trong việc thúc đẩy sản lượng gạo toàn cầu trong 5 năm tới.
Tuy nhiên, triển vọng sản lượng gạo còn phụ thuộc vào tình hình thời tiết. Dù cơ quan khí tượng Ấn Độ dự đoán nước này sẽ có lượng mưa “bình thường”, nhưng khả năng xảy ra các đợt nóng gắt trong quý II và III/2023 vẫn đe dọa vụ lúa mỳ của Ấn Độ.
Các nước khác có thể cũng chung cảnh ngộ. Bà Goughary cho biết Trung Quốc, nước sản xuất gạo và lúa mỳ lớn nhất thế giới, hiện đang trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng nhất hơn 20 năm qua tại các vùng trồng lúa của nước này. Tình hình hạn hán tại nhiều nước trồng lúa lớn ở châu Âu như Pháp, Đức và Anh cũng đang ở mức cao nhất trong 20 năm qua.
