Bộ máy cồng kềnh cản trở sự phát triển

Không thể phủ nhận những đóng góp to lớn của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của nước ta từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa (nay là Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam) đến nay. Những thành tựu cách mạng trong mỗi giai đoạn đều có công sức đóng góp to lớn của cả bộ máy Nhà nước nói riêng và hệ thống chính trị nói chung.

Trong bất cứ giai đoạn cách mạng nào, Đảng ta luôn xác định công tác cán bộ, công tác tổ chức bộ máy là then chốt của then chốt, quyết định to lớn tới sự phát triển của đất nước. Kể từ khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng ta càng xác định tầm quan trọng của việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Vấn đề tinh gọn bộ máy được nhắc tới trong các nghị quyết đại hội Đảng nhiều nhiệm kỳ gần đây và Ban Chấp hành Trung ương các khóa (từ khóa VII đến nay) cũng ban hành rất nhiều nghị quyết chuyên đề về đổi mới, kiện toàn bộ máy.

Thực hiện chủ trương của Đảng, công tác đổi mới, sắp xếp lại tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã được các cấp triển khai thực hiện bài bản, quyết liệt, đạt nhiều kết quả tích cực. Chẳng hạn, ngày 17/4/2015, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TW về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ công chức, viên chức với mục tiêu đến năm 2021 tinh giản tối thiểu 10% biên chế. Kết quả, chúng ta đã tinh giản được 11,67% biên chế trong giai đoạn này.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, việc thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị vẫn còn những tồn tại cần sớm được khắc phục. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định: “Cho đến nay tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, quan hệ công tác giữa nhiều cơ quan, bộ phận chưa thật rõ ràng, còn trùng lắp, chồng chéo; phân định trách nhiệm, phân cấp, phân quyền chưa đồng bộ, hợp lý, có chỗ bao biện làm thay, có nơi bỏ sót hoặc không đầu tư thích đáng…”; “Bộ máy cồng kềnh gây lãng phí và kìm hãm sự phát triển, là một trong những nguyên nhân dẫn đến nhiều chủ trương, chính sách của Đảng chậm đi vào thực tiễn cuộc sống hoặc một số chủ trương không được triển khai hoặc triển khai hình thức trên thực tế”.

Đổi mới, sắp xếp bộ máy là đòi hỏi rất cấp thiết

Phát biểu khai mạc hội nghị Trung ương Đảng khóa XIII, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh trên tinh thần khẩn trương quyết liệt và đổi mới, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt triển khai nhiệm vụ lớn mà Trung ương 10 đã xác định.

Tổng Bí thư cũng gợi mở nội dung quan trọng xin ý kiến Trung ương, về chủ trương tổng kết sớm toàn diện Nghị quyết 18 và tiếp tục sắp xếp, hoàn thiện tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn hoạt động hiệu lực, hiệu quả, nhất là cấp Trung ương. Tổng Bí thư nêu rõ vấn đề tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đã được đề cập trong nhiều nhiệm kỳ Đại hội Đảng.

Trong nhiệm kỳ Đại hội Đảng khóa XII, Trung ương đã ban hành Nghị quyết 18 về đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn hoạt động hiệu lực, hiệu quả việc triển khai thực hiện đã đạt được một số kết quả bước đầu. Nhưng cũng còn nhiều việc chưa làm được, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn cồng kềnh nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối, chức năng, nhiệm vụ còn trùng lắp, chồng chéo, chưa rõ ràng, phân cấp, phân quyền chưa đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa cao. Việc tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là đòi hỏi rất cấp thiết của tình hình thực tiễn.

Tổng Bí thư cho biết Bộ Chính trị đã thống nhất quyết tâm chính trị mạnh mẽ, tổng kết sớm toàn diện Nghị quyết 18 làm cơ sở báo cáo Trung ương có những quyết sách mạnh mẽ để tiếp tục sắp xếp, hoàn thiện tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trước hết là các cơ quan Trung ương.

Xác định đây là công việc phải làm nhanh, sớm hoàn thành trước Đại hội Đảng lần thứ XIV, cán bộ đảng viên và nhân dân, trong đó có cả các nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều đồng thuận ủng hộ mạnh mẽ và mong muốn chủ trương sớm được thực hiện một cách quyết liệt đồng bộ, bài bản, tạo bước đột phá mang tính cách mạng về tổ chức bộ máy đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Ngay sau khi có chủ trương của Bộ Chính trị, các công việc đã được triển khai rất tích cực với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, Bộ Chính trị đã thành lập Ban Chỉ đạo tổng kết nghị quyết 18 ban hành quy chế hoạt động phân công trách nhiệm, kế hoạch thực hiện hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương tiến hành tổng kết, theo đề cương và có định hướng cụ thể.

Tổng Bí thư nhấn mạnh đây là vấn đề đặc biệt hệ trọng, tác động đến sự phát triển của đất nước, tâm tư tình cảm, quyền lợi của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị. Do vậy Bộ Chính trị báo cáo Trung ương về chủ trương triển khai tổng kết để thống nhất những vấn đề về định hướng cách làm và bước đi lộ trình cụ thể kết quả tổng kết và đề xuất cụ thể về tinh gọn, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Tổng Bí thư đề nghị Trung ương tập trung cho ý kiến vào những vấn đề quan trọng này. Từ đó tạo sự thống nhất đồng thuận cao trong cả hệ thống chính trị và quyết tâm thực hiện việc sắp xếp tổ chức bộ máy, hệ thống chính trị theo đúng mục tiêu, yêu cầu đề ra đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong tình hình mới.

Quyết tâm cao nhất, hành động quyết liệt của cả hệ thống chính trị

Trong phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, là cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, phải thực hiện với quyết tâm cao nhất, hành động quyết liệt của cả hệ thống chính trị. Do đó, phải thật khẩn trương triển khai các công việc theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, Trung ương không chờ cấp tỉnh; cấp tỉnh không chờ cấp huyện; cấp huyện không chờ cơ sở. Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập, cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo phải chủ động không chờ đợi các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị.

Trên cơ sở những nguyên tắc xuyên suốt đã xác định, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến các thành viên Ban Chỉ đạo, ý kiến các cơ quan, đơn vị qua tổng kết; ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, các cán bộ thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm nước ngoài… để đề xuất cụ thể việc tinh gọn các ban Đảng, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Quốc hội, các đoàn thể. Đồng thời, chủ động nghiên cứu mô hình bên trong từng cơ quan sau khi sáp nhập, hợp nhất.

Nhấn mạnh “không tinh gọn bộ máy không phát triển được”, Tổng Bí thư dẫn chứng, hiện ngân sách đang chi khoảng gần 70% để trả lương, chi thường xuyên, phục vụ cho hoạt động. Nếu điều hành ngân sách như vậy sẽ không còn tiền chi cho đầu tư phát triển. Đất nước muốn phát triển được, muốn dự án này, dự án kia thì tiền ở đâu?

Trước đó, trong các phiên thảo luận tại Quốc hội, vấn đề tổ chức bộ máy cũng là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm của các đại biểu.

Khi thảo luận ở tổ về dự thảo Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng và việc thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm dành thời gian để nói về tổ chức bộ máy. Theo Tổng Bí thư, từ Đại hội XII, nghị quyết của Trung ương đã đánh giá bộ máy Nhà nước cồng kềnh, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả, phải sắp xếp, phải tinh gọn. Tuy nhiên, hiện nay mới làm từ dưới lên, như xã, huyện sáp nhập, còn tỉnh chưa làm tới, và mới thực hiện sắp xếp ở một số vụ, cục, tổng cục của bộ ngành…

“Trung ương mà gọn được thì tỉnh sẽ gọn. Nhưng cách thức phải như thế nào và đây là vấn đề rất lớn, sắp tới phải bàn”, nhấn mạnh điều này, Tổng Bí thư chỉ rõ, việc ở đâu cũng phải làm, và tới đây Trung ương phải gương mẫu, các ban của Đảng phải gương mẫu, Quốc hội gương mẫu, Chính phủ gương mẫu.

Theo Tổng Bí thư, trong khi các nước mức chi là hơn 40%, ít nhất phải được trên 50% ngân sách để phục vụ cho phát triển, cho quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội... “Chúng ta so sánh thôi cũng vô cùng sốt ruột. Cứ phình ra như thế, cứ như thế… Vì sao không thể tăng lương, vì tăng lương trong khi bộ máy khổng lồ thì chi cho bộ máy sẽ lên đến 80 - 90% chi ngân sách. Làm gì còn tiền ngân sách để làm các hoạt động khác”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Cũng tại Quốc hội, khi thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thẳng thắn nói, trên thế giới, chưa có nước nào có đơn vị hành chính cấp huyện, xã nhiều như Việt Nam, kể cả cấp tỉnh cũng vậy. Vì thế, cũng chưa có đất nước nào mà chi thường xuyên cho tổ chức bộ máy và con người lớn như Việt Nam.

Nhắc lại tinh thần của Tổng Bí thư về sắp xếp tổ chức bộ máy, trong đó có cả hệ thống hành chính Nhà nước, cả cơ quan Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị xã hội, các cơ quan Đảng, đặc biệt các đơn vị hành chính, bà Trà cho rằng, các cấp, các ngành cần “tinh thần sẵn sàng”, chứ không chỉ sắp xếp đơn vị cấp huyện, cấp xã.

Tại cuộc làm việc với Tiểu ban Văn kiện và Tiểu ban Điều lệ Đảng trình Đại hội XIV của Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, tập trung hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới. Trong đó, khẩn trương thực hiện Nghị quyết số 18 về tinh gọn tổ chức bộ máy với quyết tâm chính trị cao, hành động quyết liệt, thống nhất về tư tưởng của cả hệ thống chính trị.

Theo Tổng Bí thư, đây là công việc khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự đoàn kết, thống nhất, dũng cảm, hy sinh của từng cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể các cấp, tất cả vì sự phát triển của đất nước. Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh, cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ, trong đó chú trọng công tác thẩm định, đánh giá cán bộ; tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, cán bộ cấp cơ sở; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài, khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung làm động lực cho sự phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Khánh An