Chiến tranh đã lùi xa nhưng với các Mẹ Việt Nam Anh hùng, vẫn còn đó nỗi đau khi chồng, con của các Mẹ đã nằm lại chiến trường, hy sinh vì Tổ quốc. Trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, hàng triệu bà mẹ Việt Nam chung nỗi đau ấy. Trong đó toàn tỉnh Hải Dương có 4.090 bà mẹ được phong tặng, truy tặng Danh hiệu Mẹ VNAH với những đóng góp hy sinh to lớn cho nền độc lập tự do của dân tộc. Ngày hôm nay, ngày 27/7, câu chuyện của những người mẹ trong phóng sự sau đây một lần nữa nhắc nhớ đến các thế hệ về sự hy sinh cao quý này.  

Hơn 70 năm, khoảng thời gian đủ làm nguôi ngoai những vết thương, nhưng không thể xoá nhoà những ký ức đã in sâu trong tâm trí của Mẹ VNAH Nguyễn Thị Phụ. Cũng như bao người mẹ khác, khi đất nước lâm nguy, mẹ Phụ đã động viên 2 người con trai xung phong ra chiến trận. Năm 1966 mẹ Phụ nhận được tin người con cả anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Nỗi đau chưa nguôi ngoai, năm 1970 mẹ lại tiếp tục nhận được tin người con trai tiếp theo khắc tên mình trên tấm bia liệt sĩ... Hòa bình lập lại, mẹ đã nén nỗi đau riêng cùng người dân quê hương Cao An, huyện Cẩm Giàng tham gia sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế, nuôi dạy các con khôn lớn, trưởng thành. Đến nay đã 96 tuổi, cái tuổi gần đất xa trời, nhưng mẹ vẫn luôn nuôi hy vọng một ngày nào đó sẽ tìm được hài cốt con trai trở về với nơi chôn nhau cắt rốn.

Hai người con trai mẹ đã hy sinh nhưng bóng hình các anh luôn khắc sâu trong trái tim của mẹ. Đó cũng là nỗi niềm của mẹ VNAH Đinh Thị Bé, phường Nam Đồng, thành phố Hải Dương. Mẹ Bé cũng có 2 người con trai đã hy sinh anh dũng tại cuộc kháng chiến chống Mỹ. Hơn nửa thể kỷ trôi qua, đến nay 1 trong 2 con trai mẹ vẫn nằm lại nơi chiến trường xưa. Đôi mắt của mẹ vẫn đong đầy nỗi thương nhớ. Niềm mong ngóng trĩu nặng khi mẹ đã ở phía cuối của đường đời... Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những ám ảnh của chiến tranh vẫn hiện rõ như một thước phim trong tâm trí những người mẹ... Nhắc nhớ không phải để đau thương, càng không phải để bi luỵ, mà để tự hào nhắc nhở con cháu mai sau biết quý trọng hoà bình, chung tay xây dựng quê hương.

Một thời mẹ của riêng con, trong chiến tranh mẹ là mẹ của cả nước non quê mình. Những người mẹ VNAH dù còn an yên bên con cháu hay đã vĩnh viễn ra đi, đức hạnh và sự hy sinh của các mẹ mãi là tấm gương soi đường cho bao thế hệ.  Cùng với  quyết tâm, cố gắng của Nhà nước, hàng trăm, hàng nghìn ngôi mộ liệt sỹ đã được quy tập ở các nghĩa trang liệt sỹ nhiều tỉnh, thành trong cả nước; nhiều gia đình đã tìm được người thân trở về. Nhưng vẫn còn hàng nghìn mộ liệt sỹ vô danh, thất lạc và hàng nghìn gia đình vẫn đằng đẵng nỗi chờ mong. Mong đón hài cốt của chồng, của con trở về nơi quê cha, đất mẹ cũng là nỗi niềm day dứt của biết bao bà mẹ, người vợ và của các cấp, các ngành...