Khảo sát chương trình xây dựng khuôn viên trường đại học an toàn do Cơ quan Liên Hợp Quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ tại Việt Nam (UN Women) thực hiện trong những tháng đầu năm nay tại 3 trường đại học cho thấy, có hơn 72% sinh viên không biết đến nơi hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực, trong khi con số này đối với giáo viên là gần 62%. Hơn 50% sinh viên không biết đến phòng tham vấn cho sinh viên các trường đang theo học và hơn 26% sinh viên từng phải trải qua bạo lực giới.

Xây dựng khuôn viên đại học an toàn, bảo vệ nữ sinh và giáo viên là mô hình cần thiết được triển khai tại các trường đại học.

Trường đại học Hồng Đức, tỉnh Thanh Hóa có khuôn viên khá rộng với các khu vực công cộng được trồng cây xanh và có đèn thắp sáng. Dù đây là môi trường học khá an toàn nhưng một số sinh viên nữ chia sẻ, vẫn có những lời trêu trọc, chê bai về ngoại hình khiến các em cảm thấy khó chịu và lo lắng.

Hoàng Mỹ Duyên, 19 tuổi, nữ sinh trường Đại học Hồng Đức cho biết: “Bản thân em từng là nạn nhân thì em cũng hiểu, cảm xúc, cảm giác ngoài sự tiêu cực ra thì cũng có những sự lo sợ từ phía bên ngoài, rồi bị mất niềm tin. Nhưng sau đó, qua chương trình mà em được tham gia, chúng em dần dần tự tin hơn, được tiếp xúc với các thầy cô giáo trong trường, cho chúng em được tâm sự và trao đổi một cách dễ dàng hơn để mở lòng hơn”.

Khảo sát của UN Women cũng cho thấy, trong số hơn 1.800 sinh viên và 350 cán bộ, giảng viên tại các trường đại học ở Hà Nội, Thái Nguyên và Thanh Hóa, có hơn một nửa số nữ sinh và gần 1/3 đội ngũ giảng viên từng bị ít nhất một hình thức quấy rối tình dục trong và quanh khuôn viên trường trong năm học vừa qua, phổ biến nhất là hình thức quấy rối tình dục bằng lời nói như: có những lời tán tỉnh, làm quen, những cử chỉ, nhận xét hoặc trò đùa khêu gợi tình dục khiến người khác cảm thấy khó chịu. Ngoài ra, cả sinh viên và cán bộ, giảng viên đều đã từng bị các hình thức bạo lực khác nhau như: Bạo lực thể xác, bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế và bạo lực tình dục; trong đó “bạo lực tinh thần” là nhiều nhất.

Theo đánh giá chung của cả sinh viên và cán bộ, giảng viên các hình thức bạo lực và quấy rối tình dục không phổ biến và không phải là vấn đề đáng lo ngại ở cả 3 trường đại học được khảo sát. Tuy nhiên, cả sinh viên, cán bộ và giảng viên đều lo ngại về sự không an toàn với một số địa điểm trong trường đại học như: đường về ký túc xá, cổng trường và sân vận động. Trong khi đó giảng đường, thư viện và ký túc xá là những địa điểm có sự an toàn rất lớn với sinh viên và cán bộ, giảng viên cả trong và ngoài giờ hành chính.

Phần lớn cán bộ, giảng viên còn chưa biết nhiều đến các địa chỉ hỗ trợ người bị bạo lực bên ngoài trường học như Nhà tạm lánh hay Ngôi nhà bình yên…. Cô Hoài Thu, giảng viên Khoa tâm lý và giáo dục, Đại học Hồng Đức chia sẻ, hiện cô đang tư vấn tâm lý trực tiếp cho 9 đến 10 bạn sinh viên, nhưng tư vấn qua điện thoại thì rất nhiều: “Tôi thấy cái khó khăn lớn nhất của các thầy cô làm công tác tư vấn, đó là làm thế nào để những nạn nhân của bạo lực giới có thể chia sẻ những vấn đề khó khăn của mình. Bởi khi một nạn nhân của bạo lực giới có thể chia sẻ được, có thể nói được với người khác tình trạng của mình, thậm chí là nỗi đau của mình cả về thể xác lẫn tinh thần là vô cùng khó. Không dễ gì họ chia sẻ rằng em bị ngược đãi như thế nào trong gia đình em hoặc là em đã bị sàm sỡ như thế nào. Còn khi các em đã mạnh dạn chia sẻ rồi thì việc hỗ trợ các cũng không đơn giản”.

Bà Nguyễn Vân Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về Giới - Gia đình - Phụ nữ và Vị thành niên cho rằng, cần thiết phải có các dịch vụ hỗ trợ tâm lý có hệ thống không chỉ trong các trường đại học mà trong cả hệ thống các trường THCS và THPT, giúp những người bị bạo lực là học sinh, sinh viên, cán bộ và giảng viên được hỗ trợ kịp thời. Ngoài ra, các hoạt động nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, những hình thức bạo lực giới (bạo lực hẹn hò và quấy rối tình dục cả trên giảng đường và trên không gian mạng) cũng cần được đẩy mạnh.

Bên cạnh đó, những địa điểm không an toàn trong các trường học cần được Ban giám hiệu các trường quan tâm, có camera quản lý và bảo vệ chặt chẽ hơn. Các trường cần xây dựng bản đồ không gian an toàn và không an toàn trong khuôn viên trường để đây thực sự là nơi học sinh, sinh viên, cán bộ, giảng viên cảm thấy thoải mái, yên tâm ở mọi lúc, mọi nơi.

“Nên có các nguyên tắc từ đầu của các trường học để những người mà có ý định quấy rối tình dục họ biết được rằng nếu như họ vi phạm thì họ sẽ bị báo cáo và bị đối mặt với luật pháp như thế nào thì sẽ ngăn chặn tốt hơn rất nhiều. Hoặc là các em có cơ chế để báo cáo một cách độc lập với một hệ thống khác về những hành vi quấy rối tình dục của một người nào đó ở trong khu vực trường. Tôi nghĩ rằng trong rất nhiều thứ cần thay đổi của ngành giáo dục thì thì sinh viên và học sinh đều cần phải có kiến thức một cách có hệ thống được đưa vào chính thống để giảng dạy về cách tự bảo vệ bản thân”, bà Vân Anh nói.

Đóng góp ý kiến về cách để học sinh, sinh viên có thể mạnh dạn tố cáo và trải lòng khi bị quấy rối hoặc bị bạo lực trong hoặc ngoài phạm vi nhà trường, Hoàng Mỹ Duyên, sinh viên Đại học Hồng Đức cho rằng: “Nếu chúng ta không tâm sự, không nói thẳng được thì có thể mở những hòm thư kín hoặc là nhà trường có những đường dây nóng (hotline) để chúng em có thể tâm sự và trao đổi, kể về câu chuyện của mình theo cách ẩn danh, để họ có thể giãi bày lòng mình, có thể mở lòng hơn, dám đứng lên để đấu tranh cũng là để tuyên truyền. Nếu mình đang là học sinh, sinh viên mà bị vướng mắc vào những vấn đề đó thì nên nói ra, không nên giữ trong lòng”.

Hiện Cơ quan Liên Hợp Quốc vì Bình đẳng giới và Trao quyền cho Phụ nữ (UN Women), Quỹ dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) và Quỹ nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) đang phối hợp trong một dự án chung chấm dứt bạo lực cho phụ nữ và trẻ em giai đoạn 2021 - 2025. Trong chương trình này có 3 bộ công cụ dành cho giới trẻ gồm bộ công cụ xây dựng mối quan hệ tôn trọng bình đẳng trong trường học, bộ công cụ dành cho các bạn sinh viên và bộ công cụ về xây dựng khuôn viên trường đại học an toàn. Sắp tới, các chương trình khuôn viên an toàn (Safe Campus) sẽ được mở rộng ra ở các tỉnh thành khác như TP.HCM, Điện Biên, Đà Nẵng và Hà Nội./.