Vấn nạn thuốc lá lậu vẫn tràn lan

Bất chấp nỗ lực của các lực lượng chức năng triển khai các chiến dịch ra quân đẩy mạnh kiểm tra các cơ sở kinh doanh thuốc lá lậu trong nhiều tỉnh thành trên cả nước, tình hình buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và giao nhận thuốc lá lậu vẫn diễn biến phức tạp, gây thất thu ngân sách, làm thiệt hại cho sản xuất trong nước và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Theo thống kê từ Ban Chỉ Đạo 389 Quốc Gia, chỉ trong vòng 6 tháng kể từ khi Nghị định 98/2020 có hiệu lực, các lực lượng chức năng đã phát hiện hơn 7773 vụ sai phạm, tịch thu hơn 3,8 triệu bao thuốc lá nhập lậu các loại. Các tỉnh thành có nhiều trường hợp bị xử lý là Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang.

Lực lượng chức năng liên tục vào cuộc xử lý thuốc lá nhập lậu

Mặc dù các cơ quan ban ngành đã khá quyết liệt trong việc giải quyết triệt để vấn nạn thuốc lá nhập lậu, nhưng hiệu quả của công tác kiểm soát, thu giữ thuốc lá nhập lậu chỉ chiếm phần trăm rất nhỏ so với lượng thuốc lá nhập lậu vào thị trường Việt Nam. Nguyên nhân phần lớn là do lợi nhuận khá hời từ việc hưởng chênh lệch giá thuốc lá điếu giữa Việt Nam và các nước lân cận khiến các đối tượng buôn lậu bất chấp các hậu quả pháp lý, tìm kiếm các thủ đoạn khác nhau để qua mặt cơ quan chức năng, vận chuyển bằng nhiều phương thức để trà trộn thuốc lá lậu vào thị trường. 

Mặt khác, nhu cầu tiêu thụ thuốc lá nhập lậu của người dân vẫn còn do chuộng giá rẻ. Thuốc lá nhập lậu do trốn thuế (thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT…) và không phải đóng góp vào Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, nên giá thành rẻ hơn rất nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước cùng phân khúc. Ngoài ra, thuốc lá nhập lậu còn không in cảnh báo sức khỏe, nên dễ dàng thu hút người mua hơn các sản phẩm sản xuất hợp pháp trong nước. Có cầu ắt có cung, người dân tiêu thụ thuốc lá nhập lậu vô tình tiếp tay cho nạn buôn lậu ngày càng nhức nhối.

Người mua - sử dụng thuốc lá nhập lậu cũng bị phạt

Theo nghị định 98/2020/NĐ-CP quy định hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và giao nhận từ dưới 50 bao thuốc lá nhập lậu có thể bị phạt tiền lên đến 3 triệu đồng. Như vậy, không chỉ các trường hợp buôn bán thuốc lá lậu mới bị phạt, mà người tàng trữ (mua, sử dụng) thuốc lá lậu và có thể bị phạt đến 3 triệu đồng.

Thay cho hình thức cảnh cáo được quy định trước đây, Nghị định 98 đã nâng mức xử phạt và mở rộng việc áp dụng đối với cả hành vi tàng trữ (mua, sử dụng) dù chỉ 1 bao thuốc lá điếu nhập lậu, cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc siết chặt nạn thuốc lá nhập lậu. Mức xử phạt tăng cao được kỳ vọng sẽ giảm cả cung và cầu, từ đó giảm vấn nạn thuốc lá lậu tràn lan, và nâng cao tác dụng răn đe đối với những người tiêu thụ thuốc lá nhập lậu.

Người tiêu dùng dễ dàng vi phạm mua thuốc lá lậu tại các cửa hàng bán lẻ

Do hành vi của người tiêu dùng có ý nghĩa quan trọng trong công cuộc phòng chống thuốc lá nhập lậu, để ngăn chặn tình trạng này trong thời gian tới, cần thiết phải có sự phối hợp giữa việc kiểm tra, xử lý mạnh tay đối với các đối tượng buôn lậu ở các địa phương, và việc nâng cao ý thức người dân nói “không” với việc tàng trữ (mua, sử dụng) thuốc lá điếu nhập lậu.

Theo kết quả phân tích của Viện Kinh tế kỹ thuật Thuốc lá thì trong thuốc lá lậu có một số độc tố cấm sử dụng, và hàm lượng Tar, Nicotine vượt mức cho phép nhiều lần, và nếu không được bảo quản đúng cách, dễ bị nấm men, nấm mốc, có thể dẫn đến ngộ độc, ung thư, thậm chí gây tử vong khi sử dụng. Người dân cần được tuyên truyền để hiểu rõ các tác hại này – không nên vì mua một bao thuốc lá nhập lậu mà tiền mất tật mang và vi phạm pháp luật.